وقتی صحبت از روانکارهای خودرو می‌شود، بیشتر افراد به طور ناخودآگاه به روغن موتور فکر می‌کنند و سایر انواع روغن‌های مورد استفاده در خودرو را نادیده می‌گیرند. اما در واقع، خودروهای امروزی از انواع مختلفی از روغن‌ها استفاده می‌کنند و روغن موتور تنها یکی از این روانکارهاست. روغن گیربکس یا واسکازین، روغن ترمز و روغن هیدرولیک فرمان نیز از جمله روانکارهای حیاتی دیگری هستند که در عملکرد صحیح خودرو نقش دارند. در این مقاله، به طور ویژه به روغن ترمز و انواع مختلف آن خواهیم پرداخت.

روغن ترمز، مانند سایر روانکارهای خودرو، پس از مدتی استفاده نیاز به بررسی و تعویض دارد. این روغن نیز همانند روغن موتور طبق استانداردهای خاصی طبقه‌بندی می‌شود و هر نوع از روغن ترمز برای یک سیستم ترمز خاص طراحی شده است. به همین دلیل، شناخت نوع روغن ترمز مورد استفاده در خودروی شما و زمان تعویض آن اهمیت زیادی دارد. در ادامه مقاله با ما همراه باشید تا به این سوالات پاسخ دهیم و اطلاعات لازم را در اختیار شما قرار دهیم.

با مانا ترمز همراه باشید…

روغن ترمز چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟

در خودروهای سبک، سیستم ترمز معمولاً به صورت هیدرولیکی طراحی شده است که بر پایه فشار مایعات عمل می‌کند. زمانی که راننده پدال ترمز را فشار می‌دهد، روغن ترمز به سمت لنت‌های ترمز هدایت می‌شود و آن‌ها را به دیسک ترمز می‌چسباند تا فرآیند توقف انجام شود.

در این سیستم، روغن ترمز به عنوان عامل اصلی عمل کرده و علاوه بر انتقال نیرو، وظیفه جذب حرارت و رطوبت را نیز بر عهده دارد که به طول عمر قطعات سیستم ترمز کمک می‌کند. به همین دلیل، بررسی منظم وضعیت روغن ترمز خودرو یکی از نکات اساسی در مراقبت و نگهداری از اتومبیل است. کاهش سطح روغن ترمز می‌تواند نشانه‌ای از اتمام عمر لنت‌ها یا وجود نشتی در سیستم ترمز باشد. اگر فشار روغن ترمز از حد نرمال پایین‌تر رود، ضروری است که هرچه سریع‌تر خودرو را به یک مکانیک ماهر برای بررسی دقیق تر ارسال کنید.

استاندارد و نحوه نام‌گذاری انواع روغن ترمز خودرو

سیستم طبقه‌بندی روغن ترمز خودروهای سبک تحت عنوان DOT (کوتاه شده از Department of Transportation یا وزارت حمل و نقل ایالات متحده) شناخته می‌شود. این سیستم، روغن‌های ترمز را از DOT1 تا DOT5 دسته‌بندی کرده است. انواع DOT1 و DOT2 عمدتاً برای خودروهای قدیمی‌تر مناسب بودند، در حالی که روغن‌های DOT3، DOT4 و DOT5 برای خودروهای مدرن و جدیدتر طراحی شده‌اند. بیشتر خودروهای امروزی از روغن ترمز DOT3 یا DOT4 بهره می‌برند. نوع روغن ترمز معمولاً از روی رنگ آن قابل تشخیص است. همچنین باید بدانید که روغن ترمز به دلیل جذب رطوبت از محیط، پس از مدتی تغییراتی در خواص خود پیدا می‌کند و می‌تواند برای سیستم ترمز ضد قفل خودرو خطراتی به همراه داشته باشد. به همین دلیل، توصیه می‌شود که روغن ترمز خودرو حداقل سالی یک‌بار تعویض شود.

روغن ترمز DOT1 و DOT2

روغن ترمزهای DOT1 و DOT2 دیگر امروزه در خودروها استفاده نمی‌شوند و مدت‌هاست که از خط تولید کنار گذاشته شده‌اند. این روغن‌ها پایه معدنی دارند و نقطه جوش آن‌ها نسبت به انواع جدیدتر پایین‌تر است. در حال حاضر، پیدا کردن روغن ترمز DOT1 یا DOT2 در بازار دشوار است و مصرف آن‌ها به دلیل نقطه جوش پایین، از نظر ایمنی چندان مناسب نمی‌باشد.

روغن ترمز DOT3

روغن ترمز DOT3 یکی از پرمصرف‌ترین انواع روغن ترمز در بازار است و در بسیاری از خودروهای قدیمی و جدید استفاده می‌شود. این روغن بر پایه گلیکول ساخته شده و با انواع قدیمی‌تر که پایه معدنی دارند، تفاوت بسیاری دارد.

نقطه جوش روغن ترمز DOT3 حدود 205 درجه سانتی‌گراد است و حداقل دمای آن نیز حدود 140 درجه سانتی‌گراد است. بنابراین، اگر سیستم ترمز خودروی شما از روغن DOT3 استفاده می‌کند، در شرایط ترمزگیری‌های شدید و مکرر ممکن است دمای روغن افزایش یابد و باعث خرابی آن شود. این مسئله می‌تواند عملکرد سیستم ترمز را به خطر بیاندازد.

علاوه بر این، روغن ترمز DOT3 به راحتی باعث خوردگی می‌شود و اگر با رنگ خودرو تماس پیدا کند، می‌تواند آن را آسیب بزند. در صورتی که این روغن با پوست انسان تماس پیدا کند، ضروری است که محل تماس فوراً با آب و صابون یا مواد شوینده مناسب شسته شود.

روغن ترمز DOT4

روغن ترمز DOT4 معمولاً در خودروهای تولیدی توسط خودروسازان اروپایی به کار می‌رود. این نوع روغن نسبت به DOT3، نقطه جوش بالاتری دارد. نقطه جوش خشک روغن DOT4 حدود 230 درجه سانتی‌گراد است و نقطه جوش مرطوب آن نیز حدود 155 درجه سانتی‌گراد می‌باشد. علاوه بر این، مواد افزوده‌شده به این روغن به کاهش خوردگی و فرسودگی قطعات ترمز کمک می‌کنند.

روغن ترمز DOT4 در انواع مختلفی تولید می‌شود، بنابراین مهم است که از نوع دقیق روغن ترمز مورد استفاده در سیستم ترمز خودروی خود آگاه باشید. لازم به ذکر است که امکان مخلوط کردن روغن ترمز DOT4 با DOT3 وجود دارد، اما این کار تاثیر مثبتی در عملکرد سیستم ترمز نخواهد داشت.

رنگ معمول روغن ترمز DOT4 کهربایی است، مگر در برخی انواع خاص که رنگ متفاوت دارند. به عنوان مثال، روغن ترمز DOT4 Plus که در خودروهای برندهایی چون مرسدس بنز و ولوو استفاده می‌شود، ممکن است رنگ متفاوتی داشته باشد. همچنین بی‌ام‌و از نوعی روغن ترمز DOT4 با گران‌روی پایین استفاده می‌کند که رنگ آن آبی است.

روغن ترمز DOT5

روغن ترمز DOT5 به عنوان نسخه پیشرفته‌تری از DOT3 شناخته می‌شود. این روغن نقطه جوش خشک بالاتری دارد که به 260 درجه سانتی‌گراد می‌رسد، در حالی که نقطه جوش مرطوب آن حدود 180 درجه سانتی‌گراد است. ویژگی منحصر به‌فرد این روغن این است که قادر به جذب رطوبت نیست و در صورت تماس با آب، ترکیبی کف‌مانند تولید می‌کند. این واکنش می‌تواند برای سیستم ترمز به ویژه سامانه ضد قفل مشکلات جدی ایجاد کند.

به دلیل این ویژگی‌ها، روغن ترمز DOT5 فقط در برخی خودروهای خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد و توصیه می‌شود از آن در خودروهای معمولی استفاده نشود. علاوه بر مشکلات ساختاری، روغن DOT5 قیمت بالاتری نیز دارد و قابل مخلوط شدن با سایر انواع روغن ترمز نیست.

روغن ترمز DOT5.1

روغن ترمز DOT5.1 نوع پیشرفته‌تری از DOT4 است که به‌طور خاص برای خودروهای مسابقه‌ای طراحی شده است و پایه گلیکول دارد. رنگ این روغن کهربایی روشن است و نقطه جوش خشک آن برابر با 270 درجه سانتی‌گراد و نقطه جوش مرطوب آن 190 درجه سانتی‌گراد می‌باشد. در حالی که روغن DOT5.1 با روغن‌های DOT3 و DOT4 قابل مخلوط شدن است، با توجه به تفاوت‌های ساختاری میان این روغن‌ها، توصیه نمی‌شود که آن‌ها را با یکدیگر ترکیب کنید. همچنین باید اشاره کرد که روغن ترمز DOT5.1 قیمت بسیار بالاتری دارد و حدود 14 برابر گران‌تر از DOT3 است.

در پایان

ممکن است با مطالعه این مقاله و آشنایی با انواع مختلف روغن ترمز، احساس سردرگمی کنید. اما نگران نباشید، چرا که نگهداری از سیستم ترمز خودرو چندان پیچیده نیست و تنها به رعایت چند نکته ساده نیاز دارد. اولین نکته این است که همانند روغن موتور، نوع روغن ترمز مناسب برای هر خودرو در دفترچه راهنمای آن ذکر شده است. برخی از خودروها نیز برچسب‌هایی دارند که نوع روغن ترمز را در محل‌هایی مانند جلوپنجره یا کاپوت نشان می‌دهند. حتی اگر به دفترچه راهنما دسترسی نداشته باشید، می‌توانید با مراجعه به یک تعمیرکار ماهر از نوع روغن ترمز مورد نیاز خودروی خود مطمئن شوید.

نکته دوم مربوط به زمان تعویض روغن ترمز است. اگر استفاده کمی از خودرو دارید، معمولاً می‌توانید روغن ترمز را هر سه سال یک‌بار بررسی کنید. اما اگر شما از رانندگان فعال یا کسانی هستید که از خودرو به‌طور مداوم استفاده می‌کنید، بهتر است فواصل تعویض روغن ترمز را به یک سال یا کمتر کاهش دهید. در واقع، زمان تعویض روغن ترمز به نحوه و میزان استفاده شما از خودرو بستگی دارد.

در نهایت، انتخاب روغن ترمز استاندارد و با کیفیت نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت سیستم ترمز خودرو دارد، به‌ویژه اگر خودروی شما به سیستم‌های توزیع نیروی ترمز یا ترمز ضدقفل (ABS) مجهز باشد. اگر می‌خواهید اطلاعات بیشتری در زمینه نگهداری خودرو و سایر نکات فنی آن به‌دست آورید، می‌توانید مقالات و راهنمایی‌های مفید دیگر را در مانا ترمز مطالعه کنید.