ترمز دستی یکی از اجزای حیاتی خودرو است که اغلب در مواقع اضطراری یا پارک خودرو به کار می‌رود. برای بسیاری از افراد، تصور خراب شدن ترمز دستی ممکن است ترسناک باشد و این نگرانی کاملاً قابل درک است. خرابی ترمز دستی تنها به‌عنوان یک مشکل فنی در سیستم ترمز خودرو مطرح نمی‌شود، بلکه به‌طور مستقیم با ایمنی خود شما، خودرو و حتی سایر رانندگان و عابران ارتباط دارد. در صورتی که پس از کشیدن ترمز دستی، متوجه شدید که خودرو همچنان به حرکت خود ادامه می‌دهد، این به معنای وجود مشکل در ترمز دستی خودرو است و این وضعیت باید جدی گرفته شود. اما تمام نشانه‌های خرابی ترمز دستی همیشه به وضوح قابل تشخیص نیستند. در این مقاله، انواع مختلف ترمز دستی، دلایل خرابی آن‌ها و نشانه‌های هشداردهنده‌ای که باید مراقب آن‌ها باشید، معرفی می‌شود. علاوه بر این، نکاتی برای نگهداری صحیح و جلوگیری از خرابی‌های احتمالی ترمز دستی مطرح کرده‌ایم که می‌تواند به افزایش عمر مفید ترمز دستی خودرو شما کمک کند.

انواع ترمز دستی

ترمز دستی اهرمی که به‌طور رایج در اکثر خودروها مشاهده می‌شود، تنها یکی از انواع مختلف ترمز دستی است. همان‌طور که می‌دانید، ترمز دستی بخشی از سیستم ترمز خودرو محسوب می‌شود و عملکرد صحیح آن برای حفظ ایمنی خودرو و سرنشینان آن ضروری است. در اینجا به بررسی انواع ترمز دستی از نظر طراحی و مکانیزم عملکرد آن‌ها خواهیم پرداخت. هر نوع از این ترمزها ممکن است به‌صورت ظاهری متفاوت به نظر برسند، اما تمام آن‌ها اصول عملکرد مشابهی دارند.

انواع ترمز دستی از نظر مکانیزم عملکرد:

1. ترمز دستی مکانیکی: این نوع شامل ترمز دستی اهرمی و پدالی است.
2. ترمز دستی الکترونیکی: این نوع شامل ترمزهایی است که به‌وسیله دکمه فعال می‌شوند.

انواع ترمز دستی از نظر عملگر:

1. ترمز دستی روی چرخ‌های مجهز به ترمز کفشکی
2. ترمز دستی روی چرخ‌های مجهز به ترمز دیسکی
3. ترمز دستی روی میل گاردان
4. ترمز دستی الکترونیکی

دلایل خرابی ترمز دستی

خرابی ترمز دستی ممکن است ناشی از عوامل مختلفی باشد که برخی از آن‌ها به دلیل استفاده نادرست و برخی دیگر به دلیل شرایط محیطی ایجاد می‌شوند. در ادامه به مهم‌ترین دلایل خرابی ترمز دستی اشاره خواهیم کرد:

1. آلودگی هوا: در صورتی که در محیطی با آلودگی زیاد یا گردوخاک زندگی می‌کنید، این آلودگی‌ها می‌توانند به داخل سیستم ترمز دستی نفوذ کرده و به سیم‌های آن یا لنت‌های ترمز بچسبند. در طول زمان، این آلودگی‌ها می‌توانند به عملکرد ترمز دستی آسیب برسانند.
2. کشیدن بیش از حد ترمز دستی: کشیدن غیرضروری یا بیش از حد ترمز دستی می‌تواند باعث گیر کردن ترمز به دیواره کاسه چرخ شود. در این حالت، حتی اگر ترمز دستی را رها کنید، خودرو همچنان متوقف نخواهد شد. برای رفع این مشکل می‌توانید خودرو را به‌طور ملایم به جلو و عقب تکان دهید یا چندین بار ترمز را بکشانید و رها کنید. در صورتی که این روش‌ها موثر نبود، باید به یک تعمیرگاه مراجعه کرده یا از خدمات یدک‌کش استفاده کنید.
3. یخ زدن ترمز الکترونیکی: در مناطق سرد و مرطوب، ترمزهای الکترونیکی خودرو ممکن است یخ بزنند. اگر خودرو شما از نوع ترمز دستی الکترونیکی برخوردار است و در این مناطق زندگی می‌کنید، پیشنهاد می‌کنیم که قبل از حرکت، خودرو را برای مدت کوتاهی روشن نگه دارید تا سیستم ترمز گرم شود.

نشانه‌های خرابی ترمز دستی

آشنایی با نحوه عملکرد سیستم ترمز دستی می‌تواند به شما کمک کند تا خرابی‌های آن را سریع‌تر شناسایی کنید. سیستم ترمز دستی معمولاً از سه بخش اهرم، سیم و جعبه لنت تشکیل شده است. در برخی از خودروها، ترمز دستی تنها یک سیم دارد، در حالی که در برخی دیگر دو سیم برای اتصال به لنت‌ها وجود دارد. در ادامه به رایج‌ترین علائم خرابی ترمز دستی اشاره می‌کنیم که باید به آن‌ها توجه ویژه داشته باشید:

1. عدم توقف خودرو بعد از کشیدن ترمز دستی: یکی از مهم‌ترین نشانه‌های خرابی ترمز دستی این است که پس از کشیدن ترمز دستی، خودرو متوقف نمی‌شود. این مشکل می‌تواند به دلایل مختلفی مانند پوسیدگی کابل ترمز یا نقص در سیستم الکترونیکی ترمز ایجاد شود.
2. روشن شدن چراغ هشدار ترمز دستی: کنار نشانگر سرعت در داشبورد، چراغی با علامت “P” وجود دارد که مربوط به ترمز دستی است. اگر این چراغ پس از کشیدن ترمز دستی روشن نشود یا چشمک بزند، به این معنا است که مشکلی در ترمز دستی وجود دارد.
3. خرابی اهرم ترمز دستی: یکی از شایع‌ترین مشکلات ترمز دستی، خرابی اهرم یا دسته آن است. این خرابی معمولاً به‌دلیل فشار ندادن دکمه ترمز دستی در مدل‌های اهرمی اتفاق می‌افتد. در این مدل‌ها، دکمه‌ای در انتهای اهرم وجود دارد که باید قبل از کشیدن ترمز دستی آن را فشار دهید. عدم توجه به این نکته می‌تواند به خرابی دندانه‌های اهرم و کاهش عملکرد ترمز دستی منجر شود.
4. اصطکاک کفشک و کاسه: گاهی اوقات، حتی زمانی که ترمز دستی پایین است، اصطکاک خودرو با زمین بیشتر از حد معمول می‌شود و انگار ترمز دستی هنوز کشیده شده است. این مشکل نیز می‌تواند نشان‌دهنده خرابی در سیستم ترمز دستی باشد.
5. کاهش شتاب خودرو: یکی دیگر از نشانه‌های خرابی ترمز دستی، کاهش شتاب خودرو است. زمانی که سیستم ترمز به‌خصوص ترمز دستی درگیر می‌شود، ممکن است شتاب خودرو کاهش یابد. اگر متوجه شدید که خودرو شتاب کمتری نسبت به قبل دارد، حتماً آن را به یک تعمیرکار ماهر نشان دهید.

اهمیت تنظیم و رگلاژ ترمز دستی

ترمز دستی یکی از اجزای حیاتی سیستم ترمز خودرو است که در مواقع خاص از جمله پارک کردن، توقف در شیب و جلوگیری از حرکت خودرو در حالت ایستاده، به‌طور مؤثری عمل می‌کند. به همین دلیل، نگهداری و تنظیم صحیح ترمز دستی از اهمیت زیادی برخوردار است. برای اطمینان از عملکرد بی‌نقص این سیستم و پیشگیری از مشکلات احتمالی، باید ترمز دستی را به‌طور دوره‌ای رگلاژ کنید. توصیه می‌شود این کار را توسط تعمیرکار و متخصص انجام دهید تا از هر گونه آسیب یا خرابی پیشگیری شود. اگر خودتان تمایل دارید این کار را انجام دهید، در ادامه دو روش ساده و مؤثر برای تنظیم ترمز دستی آورده شده است.

روش‌های تنظیم ترمز دستی

روش اول:

۱. ابتدا ترمز دستی را رها کنید و درب کنار آن را باز نمایید. ۲. پیچ رگلاژ را بچرخانید تا زمانی که ترمز دستی ۵ دندانه بالا بیاید.

روش دوم:

۱. خودرو را در مکانی صاف و بدون شیب پارک کنید. 2. ترمز دستی را کاملاً پایین بیاورید. 3. پیچ رگلاژ را شل کنید و در یک دور آخر پیش از باز شدن پیچ، دست نگه دارید. 4. اهرم ترمز دستی را ۴ یا ۵ بار پشت سر هم بالا و پایین ببرید. 5. ترمز دستی را مجدداً بخوابانید و موتور خودرو را روشن کنید. 6. پدال ترمز را حداقل ۴ بار با حداکثر فشار فشار دهید و رها کنید. در هر بار فشار دادن، پدال را ۳ تا ۵ ثانیه نگه دارید. 7. خودرو را خاموش کنید. 8. پیچ رگلاژ را بچرخانید تا ترمز دستی به اندازه ۹ دندانه بالا بیاید و سفت شود.

تقویت عملکرد ترمز دستی

برای تقویت ترمز دستی و بهبود کارکرد آن، باید به تقویت سیستم ترمز کلی خودرو توجه کرد. اقدامات زیر می‌تواند به افزایش کارایی سیستم ترمز دستی کمک کند:

• استفاده از دیسک‌های سوراخ‌دار که عملکرد بهتری در دفع حرارت دارند، به‌ویژه اگر نیاز به ترمزگیری‌های مکرر دارید.
• استفاده از لنت‌های سرامیکی که حرارت کمتری تولید می‌کنند و باعث افزایش طول عمر لنت‌های ترمز می‌شوند.

نکات مراقبت و نگهداری از ترمز دستی

ترمز دستی نیز مانند سایر قطعات خودرو به مرور زمان دچار استهلاک می‌شود. برای افزایش طول عمر این سیستم، باید به‌طور منظم از آن مراقبت کرده و نگهداری صحیح انجام دهید. این نکات شامل موارد زیر هستند:

1. بررسی سیم‌ها: در ترمز دستی‌های سیمی (یک‌سیم و دوسیم)، کابل فلزی مستعد کشیدگی است. علاوه بر آن، لنت‌ها و دیسک‌ها نیز فرسوده می‌شوند.
2. مراجعه به تعمیرگاه: حتی اگر به سرویس دوره‌ای خودرو رفته‌اید، هرازگاهی سیستم ترمز را نزد مکانیک بررسی کنید. مکانیک می‌تواند بر اساس وضعیت سیستم، اقدامات لازم مانند تعویض، کالیبراسیون یا تمیزکاری را انجام دهد.
3. اقدامات پیشگیرانه: برای جلوگیری از خرابی ترمز دستی، پیشنهاد می‌شود هر چند وقت یک‌بار ترمز دستی و وضعیت سیم‌های آن را بررسی کنید.

راه‌های جلوگیری از خرابی ترمز دستی

برای جلوگیری از خرابی‌های احتمالی و مشکلات جدی ترمز دستی، نکات زیر را به‌خاطر بسپارید:

• ترمز دستی را تنها زمانی بکشید که خودرو کاملاً متوقف شده باشد.
• قبل از کشیدن ترمز دستی، دکمه اهرم را فشار دهید تا از فشار اضافی به مکانیزم جلوگیری شود.
• ترمز دستی را هنگام حرکت خودرو به‌طور ناگهانی نکشید.
• نیازی به کشیدن بیش‌ازحد ترمز دستی نیست، کشیدن معمولی آن کافی است.
• زمانی که خودرو در دنده است، بهتر است ترمز دستی را نکشید.
• هر چند وقت یک‌بار، خودرو را به تعمیرگاه ببرید تا مکانیک ترمز دستی و کالیبراسیون آن را بررسی کند.

نحوه تست و بررسی ترمز دستی

برای اطمینان از عملکرد درست ترمز دستی، می‌توانید از روش‌های زیر برای تست آن استفاده کنید:

تست تپه یا تست سراشیبی: برای این تست، خودرو را به سطحی شیب‌دار ببرید و آن را به کمک ترمز دستی پارک کنید. خودرو نباید هیچ‌گونه حرکت یا لغزشی داشته باشد. اگر خودرو شروع به لغزیدن کرد، یعنی ترمز دستی دچار خرابی شده است و باید فورا اقدام به توقف خودرو کنید.

تست شتاب گرفتن: این تست توصیه نمی‌شود، ولی در صورتی که ترمز دستی به‌طور صحیح عمل می‌کند، خودرو هنگام شتاب گرفتن باید با مقاومت مواجه شود. اگر پس از کشیدن ترمز دستی هیچ مقاومتی احساس نکردید و خودرو به راحتی شتاب گرفت، احتمالاً مشکلی در عملکرد ترمز دستی وجود دارد و باید فورا سیستم ترمز را بررسی کنید.

سؤالات متداول

۱. طول عمر ترمز دستی چقدر است؟ طول عمر ترمز دستی بسته به نحوه رانندگی و میزان استفاده از آن متفاوت است. در صورتی که استفاده مداوم و صحیح از ترمز دستی صورت گیرد، عمر آن افزایش می‌یابد.

۲. علت سفت شدن ترمز دستی پژو چیست؟ سفت شدن ترمز دستی معمولاً ناشی از مشکل در سیم‌کشی خودرو است که باید توسط تعمیرکار بررسی و رفع شود.

۳. علت زیاد بالا آمدن ترمز دستی چیست؟ دلایل متعددی برای این مشکل وجود دارد، از جمله شل شدن ترمز دستی یا جابه‌جایی سیم‌های آن.

۴. دلیل شل شدن ترمز دستی سمند و پراید چیست؟ این مشکل معمولاً به دلیل تراز نبودن سیم‌ها ایجاد می‌شود که باعث لرزش ترمز دستی و در نتیجه شل شدن آن می‌شود.

در پایان

این روش‌ها و نکات به شما کمک می‌کنند تا از خرابی‌های احتمالی ترمز دستی خود جلوگیری کنید و عملکرد آن را بهبود بخشید. با رعایت این موارد، سیستم ترمز دستی خود را در بهترین وضعیت نگه دارید.