کنیستر از اجزای کلیدی سیستم سوخت‌رسانی خودرو به شمار می‌رود و نظرات متفاوتی میان تعمیرکاران درباره اهمیت و عملکرد آن وجود دارد. برخی آن را قطعه‌ای کم‌اهمیت می‌دانند که تأثیر چندانی بر کارایی خودرو، مصرف سوخت یا امنیت سرنشینان ندارد. اما در مقابل، گروهی دیگر آن را عنصری اساسی در کاهش آلایندگی، بهبود عملکرد موتور و حفظ ایمنی خودرو می‌دانند. در این مقاله قصد داریم ابتدا با کارکرد کنیستر آشنا شویم و سپس علائم خرابی کنیستر ماشین را بررسی کنیم. تا پایان همراه ما باشید.
کنیستر چیست؟
کنیستر (Canister) در واقع مخزنی است که درون آن زغال فعال قرار دارد. این قطعه از یک سو به باک بنزین و از سوی دیگر به منیفولد هوای ورودی موتور متصل می‌شود. اتصالات کنیستر به دیگر اجزای خودرو نیز معمولاً با استفاده از شیلنگ‌های مخصوص انجام می‌شود. وظیفه اصلی آن جلوگیری از رها شدن بخارهای بنزین به محیط بیرون است.
با تبخیر بنزین داخل باک، به‌ویژه در هوای گرم تابستان، بخاراتی تولید می‌شود که در خودروهای قدیمی از طریق دریچه‌ای مستقیماً به هوای آزاد منتقل می‌شد. اما با افزایش استانداردهای زیست‌محیطی و لزوم کاهش آلایندگی، سازوکاری جدید برای کنترل این بخارات طراحی شد. کنیستر این بخارات را جذب کرده و بعدها در فرایند احتراق موتور از آن‌ها استفاده می‌کند. به این ترتیب هم مانع آلودگی می‌شود و هم بازدهی سوخت را افزایش می‌دهد.
محل نصب کنیستر در خودرو
ممکن است بپرسید کنیستر ماشین دقیقاً کجاست؟ بسته به نوع خودرو، محل نصب آن متفاوت است. در برخی مدل‌های خارجی، این قطعه در نزدیکی باک سوخت و کنار گلگیر عقب خودرو نصب می‌شود. شکل ظاهری و اندازه آن نیز ممکن است در خودروهای مختلف کمی متفاوت باشد.
در خودروهای ساخت داخل مانند پژو 207، تیبا، پراید، کوییک، پژو پارس و… معمولاً کنیستر در نزدیکی گلگیر جلوی خودرو قرار دارد. اگر باک بنزین در سمت راست باشد، معمولاً کنیستر نیز در همان سمت نصب می‌شود. مثلاً در پراید، این قطعه در زیر کاپوت و در فاصله بین باتری و محفظه روغن ترمز دیده می‌شود. اغلب این قطعه به رنگ مشکی و به شکل استوانه‌ای طراحی شده و معمولاً دو شیلنگ به آن متصل است.
وظیفه کنیستر چیست؟
در خودروهای بنزینی، کنیستر بخشی است که برای جذب بخارات بنزین طراحی شده است. این مخزن حاوی کربن فعال با سطح متخلخل بالا است که مانند یک اسفنج عمل کرده و بخارات بنزین را در خود نگه می‌دارد. مخزن کنیستر دارای سه خروجی است: دو لوله برای اتصال به باک و منیفولد هوا و یک خروجی دیگر جهت ارتباط با هوای آزاد که به فیلتر نیز مجهز شده تا هوای ورودی را تصفیه کند.
بخار بنزین از طریق مکش ایجادشده در منیفولد به داخل کنیستر کشیده می‌شود. بین کنیستر و منیفولد، قطعه‌ای به نام «شیر برقی کنیستر» قرار دارد که تحت کنترل ECU خودرو است. وقتی خودرو خاموش باشد، این شیر بسته است و بخارات بنزین داخل کنیستر ذخیره می‌شوند. پس از روشن شدن خودرو، بسته به شرایط عملکردی، ECU فرمان باز شدن شیر را صادر می‌کند و بخارات به سمت منیفولد هدایت شده و در احتراق موتور مصرف می‌شوند.
مزایای کنیستر چیست؟
پیش از بررسی نشانه‌های خرابی کنیستر، بهتر است نگاهی به مزایای عملکردی این قطعه داشته باشیم. اصلی‌ترین فایده کنیستر جلوگیری از رهاسازی بخارات بنزین به هوای محیط است. اما فواید آن فقط به کاهش آلایندگی محدود نمی‌شود. این بخارات در فرآیند احتراق موتور هم مورد استفاده قرار می‌گیرند که منجر به کاهش مصرف سوخت می‌شود.
علاوه‌بر کاهش مصرف و آلایندگی، کنیستر در ارتقاء ایمنی خودرو نیز نقش دارد. در صورتی‌که این قطعه از کار بیفتد، بخار بنزین داخل باک انباشته می‌شود و هنگام باز کردن درب باک، با فشار زیادی خارج می‌شود. این پدیده در تابستان و در مسیرهای طولانی بیشتر رخ می‌دهد. در چنین شرایطی اگر خودرو دچار تصادف شود، احتمال انفجار به دلیل وجود بخارات غلیظ بسیار بالاست.
همچنین، در هوای سرد هنگام استارت زدن خودرو، ECU با انتقال بخارات کنیستر به داخل منیفولد، فرآیند روشن شدن موتور را آسان‌تر می‌کند. حتی در مواقعی که موتور نیاز به سوخت بیشتری دارد، بخارات ذخیره‌شده در کنیستر به کمک آن می‌آیند.
علائم خرابی کنیستر ماشین
در ادامه به برخی از رایج‌ترین نشانه‌های خرابی کنیستر در خودرو اشاره می‌کنیم که آگاهی از آن‌ها می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند:
روشن شدن چراغ چک موتور
یکی از نخستین علائمی که می‌تواند از خرابی کنیستر خبر دهد، روشن شدن چراغ چک خودروست. وقتی این چراغ روشن می‌شود و با دستگاه دیاگ بررسی صورت می‌گیرد، معمولا کد خطای مربوط به «شیر برقی کنیستر» ظاهر می‌شود. هرچند عوامل متعددی می‌توانند باعث روشن شدن این چراغ شوند، اما اگر این مورد با انتشار بوی بنزین همزمان باشد، احتمال خرابی کنیستر بسیار زیاد است.
بوی بنزین در کابین یا اطراف خودرو
خرابی کنیستر اغلب با استشمام بوی بنزین همراه است. اگر بوی بنزین به‌صورت مداوم احساس شود، ممکن است ایراد از شلنگ‌های باک، درب باک یا حتی خود مخزن باشد. ولی اگر این بو گهگاه حس شود، احتمالاً کنیستر عملکرد مناسبی ندارد. این موضوع همچنین می‌تواند ناشی از اختلال در عملکرد شیر برقی متصل به کنیستر نیز باشد.
خروج بخار بنزین هنگام باز کردن درب باک
یکی دیگر از نشانه‌های رایج خرابی کنیستر، خروج بخار بنزین با فشار هنگام باز کردن درب باک سوخت است. این اتفاق معمولاً به علت عملکرد نادرست دریچه قطع‌کن کنیستر رخ می‌دهد. وجود بخارات جمع شده در باک ممکن است باعث شود نشانگر سوخت میزان نادرستی را نمایش دهد و بنزین زودتر از حد انتظار به پایان برسد.
صدای تق‌تق از ناحیه باک
اگر کنیستر دچار پارگی شلنگ یا ترک در مخزن شود، ممکن است صدایی شبیه به «تق‌تق» از سمت باک شنیده شود. این صدا را نباید با صداهایی که از سمت موتور یا دیگر بخش‌های خودرو به گوش می‌رسد، اشتباه گرفت. منبع آن معمولاً کنیستر است که به دلیل آسیب‌دیدگی، صدا تولید می‌کند.
نیاز به استارت‌های مکرر برای روشن شدن خودرو
گاهی اوقات خودرو با استارت اول روشن نمی‌شود و نیاز به چند بار تلاش دارد. یکی از دلایل احتمالی این مشکل، خرابی کنیستر یا شیر برقی آن است که اجازه نمی‌دهد بخارات بنزین به‌درستی به موتور برسد تا فرآیند احتراق به‌خوبی انجام شود.
دلایل خرابی کنیستر ماشین
کنیستر یکی از قطعات مصرفی خودرو محسوب می‌شود و مانند سایر اجزا، پس از مدتی کارایی خود را از دست می‌دهد. فرسودگی به‌مرور زمان و پایان عمر مفید اصلی‌ترین عامل از کار افتادن کنیستر است. اما نباید از نقش پر کردن بیش‌از‌حد باک بنزین نیز غافل شد. وقتی باک بیش از حد پر شود، بنزین مایع به‌جای بخار وارد کنیستر می‌شود و ظرفیت آن را به‌سرعت اشباع می‌کند. همچنین آسیب یا مسدود شدن شیلنگ‌های رابط بین باک، کنیستر، شیر برقی و منیفولد هوا می‌تواند کارکرد کنیستر را مختل کند.
زمان مناسب برای تعویض کنیستر
با بررسی دفترچه راهنمای بسیاری از خودروها مشخص شده که زمان مشخصی برای تعویض کنیستر تعریف نشده است. اما تجربه تعمیرکاران نشان می‌دهد که بهتر است هر ۲ تا ۳ سال یا پس از طی کردن مسافتی در حدود ۳۰ تا ۴۰ هزار کیلومتر، وضعیت کنیستر و شیر برقی آن بررسی شود.
برای تست عملکرد این قطعه، کافی است شلنگ متصل به باک را از کنیستر جدا کرده و در حالی که خودرو روشن است، مکش هوا را از شلنگ بررسی کنید. اگر مکش وجود داشته باشد، نشان از عملکرد صحیح کنیستر دارد. همچنین باید مجرای هوای آزاد نیز مورد بررسی قرار گیرد تا از سالم بودن سیستم اطمینان حاصل شود.
قیمت کنیستر چقدر است؟
در زمان نگارش این مقاله (آذرماه ۱۴۰۳)، قیمت کنیستر برای خودروهای مختلف به‌شرح زیر است:
- پراید: بین ۷۰ تا ۹۰ هزار تومان
- تیبا، کوییک، ساینا: حدود ۹۰ هزار تومان
- پژو ۲۰۶: در حدود ۲۰۰ هزار تومان
- سمند، پژو ۴۰۵، پارس: از ۲۸۰ تا ۴۰۰ هزار تومان
- ال ۹۰، ساندرو، استپ‌وی (مدل‌های وارداتی): حدود ۱ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان
- ام‌وی‌ام X22، X33، تیگو ۵: در حدود ۱ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان
در پایان
در این مقاله نگاهی داشتیم به عملکرد کنیستر و نشانه‌هایی که از خرابی آن خبر می‌دهند. تعویض این قطعه نه‌تنها پیچیده و زمان‌بر نیست، بلکه نقش مؤثری در کاهش آلایندگی، بهبود مصرف سوخت و ایمنی خودرو ایفا می‌کند. با توجه به قیمت نسبتاً مناسب آن برای بسیاری از خودروها، بهتر است در صورت مشاهده علائم هشداردهنده، سریعاً نسبت به بررسی و در صورت نیاز، تعویض آن اقدام کنید.